Giống như kỹ năng đọc, bạn cũng cần một vài bước chuẩn bị cho học sinh của mình để các em tập trung tiếp cận bài nghe, hoặc xem video, nghe một câu chuyện/bài hát một cách tốt nhất.
Trước khi nghe (pre-listening)
1. Dự đoán
Trong những cuộc hội thoại thông thường, chúng ta thường có xu hướng đoán trước những điều mình sẽ nghe. Điều này đồng nghĩa với việc khi ai đó nói một điều khiến chúng ta cảm thấy bất ngờ, nhiều người sẽ đáp lại một cách ngạc nhiên kiểu “Hả?” như thể họ đã không nghĩ đối phương sẽ nói như thế. Nhờ việc lắng nghe một ai đó quen thuộc trò chuyện trong một ngữ cảnh cụ thể, chúng ta có thể dễ dàng đoán được họ sẽ nói gì.
Vì thế, trước khi chúng ta bật băng nghe, hãy giúp học sinh chuẩn bị bằng việc khiến các em suy nghĩ về chủ đề đó:
- Nói cho học sinh biết về chủ đề cụ thể của bài nghe và bảo các em đoán đoạn nghe sẽ nói về nội dung gì hoặc những gì có thể xảy ra trong câu chuyện/cuộc hội thoại đó. Các nhà văn và nhà làm phim thường suy nghĩ rất kỹ về nhan đề của câu chuyện của mình vì họ muốn đọc giả, người nghe hoặc người xem suy ngẫm về nhan đề ấy. Đôi khi, nhan đề được đặt ra nhằm mục đích khiến người đọc hiểu nhầm, nhằm khơi gợi sự tò mò của họ, vậy nên bạn cũng có thể hướng dẫn học sinh của mình tận hưởng những điều thú vị như thế.
- Giới thiệu về tên của các nhân vật có trong bài nghe và để học sinh đoán họ là ai, họ là người như thế nào. Khi học sinh chìm đắm vào một bộ phim hoặc câu chuyện, các em có thể sẽ cảm thấy đồng cảm với một hoặc một vài nhân vật, thế nên hãy bắt đầu với việc tiên đoán nhân vật và sau đó để học sinh tự mình khám phá các nhân vật ấy.
- Minh họa bằng hình ảnh: một bức ảnh bất kỳ từ video, thảo luận và đoán. Nếu học sinh sắp nghe một câu chuyện trong sách, hãy chiếu hình minh họa và yêu cầu các em nói về bức tranh ấy. Thông thường, sẽ có rất nhiều thông tin được lồng ghép vào hình minh họa. Điều này còn giúp học sinh nghĩ về các từ vựng liên quan đến bài nghe.
2. Chuẩn bị từ vựng
Hãy đảm bảo rằng bạn đã xem hoặc nghe hết đoạn video/audio (đừng bao giờ dạy một thứ mà bản thân bạn còn chưa xem qua hết) và ghi chú những từ vựng mà học sinh của bạn có thể sẽ thấy khó và những từ quan trọng trong bài. Nếu xuất hiện quá nhiều từ mới, đoạn nghe đó có vẻ quá sức với học sinh của bạn, trừ trường hợp bạn dạy bằng video và hành động, biểu cảm của nhân vật đã nói lên nội dung của video đó.
Quan trọng là, khi dạy từ mới, hãy chỉ dịch khi thực sự cần thiết. Nếu có thể, hãy kết nối các từ với tranh ảnh, hành động và các từ tiếng Anh khác
Trong khi nghe (while listening)
Trong khi học sinh nghe/xem, đôi khi bạn sẽ thấy thật khó để biết được liệu chúng có đang tập trung vào bài hay là đang thả hồn ra ngoài cửa sổ. Thế nên việc giao nhiệm vụ cho các em làm trong lúc nghe là một ý kiến khá hay ho.

3. Nghe để bắt những từ vựng/vật dụng cụ thể
Một điều hiển nhiên là, học sinh của bạn cần phải nhận ra những từ/cụm từ mà bạn mới dạy. Các em cũng cần nghe những từ mà bản thân đã biết rồi để cải thiện kỹ năng nghe. Hãy đặt ra những câu hỏi cụ thể cho các em như
- What is the word that comes after the target word? (Từ nào đi sau từ chúng ta cần tìm nhỉ?)
- Who says this word? (Ai đã nói từ này nhỉ?)
- How many times do you hear this word? (Các em đã nghe từ này bao nhiêu lần ấy nhỉ?)
Bạn cũng có thể chơi trò “Bingo”, để các em đánh dấu vào những từ nghe được.
Các em cũng có thể tìm kiếm những vật dụng cụ thể. Hãy sắp xếp những vật dụng xuất hiện trong bài nghe theo trình tự của đoạn audio trên bảng hoặc trên giấy. Bạn có thể dùng từ vựng tiếng Anh hoặc tranh ảnh.
4. Nghe những việc xảy ra theo trình tự
Bạn có thể cho học sinh sắp xếp trình tự những sự việc xảy ra trong bài nghe. Ví dụ như, bạn cho các em thật nhiều bức tranh và nhiệm vụ của các em là sắp xếp chúng lại theo trình tự mà chúng nghe được (trước khi nghe, chúng có thể đoán trình tự trước, rồi sau đó kiểm tra lại trong quá trình nghe.)
5. Chú ý nghe hoặc xem những chi tiết cụ thể
Yêu cầu học sinh để ý đến những tình tiết cụ thể như:
- Ai mang nón?
- Ai đưa một vật gì đó cho một người khác?
- Bao nhiêu người nói “Xin chào!”?
- Ai lái chiếc xe màu xanh lá?
Sau khi nghe (Post-listening)
Sau lượt đầu tiên nghe/xem là thời điểm rất quan trọng. Lúc này, bạn sẽ muốn:
- Kiểm tra để chắc rằng học sinh không bị “lạc trôi” hay hoang mang
- Giúp các em hiểu được những gì mình vừa nghe và thấy
- Chuẩn bị nghe lại lần thứ hai

Dưới đây là một vài hoạt động bổ trợ cho thời gian này:
6. Nhắc lại từ vựng và trình tự đã đề cập lúc trước khi nghe
- Thảo luận về những lời dự đoán ở bước pre-listening. Tại sao (và như thế nào) chúng lại đúng (hoặc sai)
- Xem lại từ vựng đã đề cập trước khi nghe
- Kiểm tra xem các em có chú ý đến những từ vựng/chi tiết chúng ta yêu cầu các em tìm kiếm hay không
- Hỏi về trình tự những việc diễn ra
Hoạt động này có thể diễn ra dưới hình thức thảo luận, làm trên giấy, hoặc câu đố.
7. Lưu ý đến kết hợp từ (collocation)
Giúp học sinh chú ý đến ngữ cảnh của các từ vựng mới được học và hỏi xem các em có thấy từ nào có xu hướng kết hợp được với những từ đó hay không. Việc để ý và tìm ra các từ kết hợp với nhau là một kỹ năng rất quan trọng đối với học sinh.
Đây cũng có thể là bước chuẩn bị cho lần nghe thứ hai, khi mà các em đã để ý những từ vựng, nhân vật cụ thể. Lần nghe này có thể giúp các em mở rộng khả năng quan sát/lắng nghe hơn.
Hãy tưởng tượng rằng, các em đang xem “Finding Nemo”, và nghe được từ “ocean”. Các em có thể để ý rằng
- Mọi chú cá trong phim đều nói “the ocean” chứ không phải “a ocean”
- Có 3 lần có nhân vật đã nói “the entire ocean”
- Ngay từ đầu phim, Marlin đã hứa với Coral về “an ocean view” (một khung cảnh đại dương đẹp đẽ)
Hoạt động luyện tập và củng cố

Tùy vào lớp học của bạn, thời lượng tiết học, độ tuổi của học sinh và thời lượng của audio/video bạn dùng để giảng dạy mà bạn có thể nghe lại thêm để củng cố kiến thức cho học sinh. Bạn có thể thử:
8. Nghe đi nghe lại
Điều này có thể có tác dụng khi một số học sinh của bạn bỏ lỡ thông tin nào đấy. Nghe (và xem) lại kèm với hướng dẫn của bạn sẽ giúp các em đều được tận hưởng cảm giác “thành công” vì các em đều nghe được.
Và bạn cũng có thể thử thêm những cách sau:
- Chia cặp cho học sinh cùng nghe để các em có thể cùng hỗ trợ nhau
- Thêm 1 vài yêu cầu vào bài nghe, đặc biệt là những thông tin liên quan đến cụm từ kết hợp (collocation) vừa học
- Thêm vào một vài hoạt động trong khi nghe đã đề cập ở trên
9. Nghe từ vựng đã học trong những ngữ cảnh mới
Kiến thức của các em sẽ được nâng cao hơn nếu các em bắt đầu sử dụng được từ vừa học trong nhiều ngữ cảnh khác nhau. Nếu được, hãy cho học sinh nghe những đoạn/bài khác có chứa các từ vựng vừa học, có thể ở mức độ khó hoặc dễ hơn. Bạn có thể tự tạo ra một câu chuyện có chứa những từ vựng ấy. Sao không thử một câu chuyện có “ocean views” tuyệt đẹp, liên quan đến đoạn phim Nemo vừa xem nhỉ
Học từ vựng kết hợp hành động có thể giúp cải thiện và củng cố kiến thức tốt hơn. Vì vậy, việc luyện tập ghi nhớ từ bằng việc dùng hành động diễn tả từ ấy sẽ khiến việc học thú vị và bổ ích. Chúng ta có thể chơi những trò chơi đòi hỏi sự phản hồi bằng hành động như “Simon says”.
11. Áp dụng công nghệ thông tin vào việc luyện nghe tại nhà
Nếu học sinh chỉ nghĩ đến tiếng Anh vào giờ học trên lớp thì chúng sẽ rất chậm tiến bộ bởi vì chúng phải học được cách suy nghĩ bằng tiếng Anh. Ngày nay, việc gửi cho các em một video, podcast (file âm thanh) để luyện nghe ở nhà là việc rất dễ dàng. Các em có thể thấy thích thú đến nỗi không có cảm giác mình đang làm bài tập về nhà. Giáo viên có thể gửi kèm một chuỗi bài tập và câu hỏi liên quan đến bài nghe để các em tập trung, hoặc chẳng cần gửi gì và việc các em cần làm chỉ đơn giản là thư giãn, tận hưởng và tiếp thu ngôn ngữ một cách tự nhiên.
12. Nghe, nghe và… nghe!
Điều quan trọng vẫn là học sinh phải nghe/xem audio/video nhiều lần vì điều này không chỉ giúp củng cố bài đã học mà còn cung cấp thêm kiến thức mới cho các em.
Tìm hiểu thêm khóa đào tạo kỹ năng giảng dạy tiếng Anh tại đây.