Một số người không mấy quan tâm đến lời bài hát và nghe các bài hát bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau. Trong khi đối với những người khác, điều quan trọng là phải hiểu thông điệp bài hát, vì vậy họ rất chú trọng đến phần dịch lời bài hát. Và nhóm những người nghe và hiểu bài hát lại chiếm số đông nên cũng đã lý giải một phần tại sao các bài hát tiếng Anh thường trở thành các bản hit quốc tế.
Mặc dù bản dịch hát có câu từ ngắn, ngôn ngữ đơn giản, không quá nhiều từ nhưng thường phải tuân theo rất nhiều quy tắc, hướng dẫn và sắc thái mà chỉ những nhà ngôn ngữ học với kinh nghiệm dày dặn nhất và cả kỹ năng dịch thuật vững vàng mới có thể dịch.
Thật khó có thể xác định được đâu là một bản dịch hát thành công bởi vì chúng ta phải lưu ý đến rất nhiều tiêu chí. Điều quan trọng là chúng ta phải hiểu quá trình tạo ra các bài hát, sau đó phân tích ý nghĩa tổng thể của bài hát trước khi bắt tay vào dịch một bài hát.
Dưới đây là các yếu tố hỗ trợ bạn trong quá trình dịch lời bài hát:
Nhịp điệu
Bạn không thể dịch một bài hát ngay lập tức. Thật vậy, lời bài hát phải phù hợp với nhịp điệu của bài hát (có đôi khi có nhiều ngôn ngữ diễn đạt dài hơn tiếng Anh cho cùng một ý tưởng). Vì vậy, nếu chúng ta dịch bài hát từng chữ thì sẽ không thể nào hát lời khớp với nhạc được. Nếu chúng ta tuân theo phương pháp dịch nguyên văn thì lời bài hát cũng trở nên kì lạ, trông giống như bản dịch chữ cổ xưa vậy.
Liên hệ thực tế
Nhiều bài hát viết dựa trên các sự kiện, nhưng không phải thính giả nào cũng biết đến những sự kiện ấy khi bài hát đã được dịch.
Bạn phải cố gắng dịch những tài liệu tham khảo này sao cho thật dễ hiểu, nhưng luôn dùng đủ từ để khớp với nhịp điệu bài hát.
Phong cách
Một số lời bài hát có một phong cách rất đặc biệt, chẳng hạn như cách tác giả chơi chữ hoặc điệp âm đầu trong lời bài hát. Phong cách này rất khó để bắt chước lại trong một bản dịch vì nhịp điệu sẽ giới hạn số lượng từ. Tuy nhiên, nếu chúng ta không thể giữ lại phong cách ấy, bài hát sẽ mất hết sức hấp dẫn của nó, và hình tượng của tác giả cũng biến mất.
Vì thế, chúng ta phải tự đặt ra nhiều câu hỏi khi dịch, chẳng hạn như:
Mình nên ưu tiên nhịp điệu hay nét đẹp trong lời bài hát?
Mình nên dịch theo lối chơi chữ và giữ nguyên văn phong không?
Mình nên cố gắng giải thích các sự kiện đề cập trong bài hát không?
Tất cả những điều này sẽ ảnh hưởng đến chất lượng của bản dịch, vì vậy bạn phải cân nhắc thay đổi khi thật cần thiết. Cách tốt nhất để làm điều này là thư giãn và sử dụng một trong hai kỹ thuật dịch hát chính.
Hai cách chính để dịch lời bài hát
Âm nhạc luôn gắn kết mọi người từ khắp nơi trên thế giới, nhưng lời bài hát lại không làm được thế. Để dịch lời bài hát cần rất nhiều nỗ lực, kỹ năng và thời gian.
Dưới đây là một số cách để bạn có bản dịch hát chất lượng.
Dịch thơ ca
Dịch một bài hát là một nỗ lực sáng tạo và có nhiều cách để hoàn thành công việc. Cách đầu tiên được gọi là dịch ‘thơ ca’, tức là dịch lời bài hát không quá cứng nhắc, không bám quá sát vào bản gốc. Thông thường, vấn đề chính của các bản dịch hát là sự khác biệt về ngữ âm – các ngôn ngữ nghe có vẻ khác nhau, điều này không giúp cho việc truyền đạt ý nghĩa trôi chảy như mong muốn.
Thông thường, người dịch sẽ chọn cách dịch “thơ ca”, vì một bản nhạc có âm hưởng dễ chịu sẽ phù hợp với người nghe hơn. Và những biên dịch viên ấy chính xác – chúng ta yêu những giai điệu đẹp hơn là những lối chơi chữ kỳ quặc. Nhưng bản dịch khó có thể hoàn hảo vì không phải lúc nào lời hát cũng chính xác và tôn trọng bản gốc.
Nói một cách chính xác, ngữ âm, ngữ pháp và chính tả là những thứ làm cho ngôn ngữ này nổi bật hơn ngôn ngữ khác và mỗi ngôn ngữ có những quy tắc riêng ảnh hưởng đến dáng hình và cảm giác mà bài hát đem lại. Khi dịch một bài hát, bạn nên dịch khác một chút và để bài hát luôn có giai điệu cân bằng và du dương.
Dịch từ đối từ
Nếu cách dịch trên không phải là sở thích của bạn, bạn có thể chọn kỹ thuật dịch này nếu muốn tiếp cận bản gốc tối đa. Kiểu dịch này hầu như không bận tâm quá nhiều về ngữ pháp và ngữ âm. Cách dịch này tập trung vào ý nghĩa và không phải lúc nào cũng thuận tai người nghe.
Kỹ thuật dịch này nằm trong tầm tay của một dịch giả tài năng và dày dạn kinh nghiệm, thường là một người bản ngữ. Cần phải làm một công việc to lớn là dịch từng từ, tìm ra nghĩa phù hợp nhất và đảm bảo bản dịch sát nghĩa với bản gốc nhất có thể.
Nên chọn kỹ thuật dịch nào?
Điều này phụ thuộc vào kết quả bạn muốn nhận được. Hai phương pháp này phục vụ cho các mục đích hoàn toàn khác nhau. Tuy nhiên, những người dịch nghiệp dư thường bắt đầu với kỹ thuật dịch từ đối từ để nắm bắt được thông điệp bài hát muốn truyền tải và dịch sao cho bài hát vẫn đúng ở ngôn ngữ đích.
Có thể là một ý kiến hay khi bắt đầu với phương pháp dịch từ đối từ và sau đó làm mượt bản dịch bằng phương pháp dịch “thơ ca”. Điều này nhằm giữ thông điệp chính của bài hát và thay đổi những phần ít quan trọng hơn mà không thể dịch sang ngôn ngữ khác và có thể bị bỏ qua vì muốn khớp với giai điệu và đảm bảo được giai điệu này vẫn bắt tai.
Dùng nghĩa rộng hơn trong bản dịch sẽ làm cho bài hát trở nên hấp dẫn hơn và cho phép bạn sáng tạo hơn trong quá trình này bằng cách thêm một số điểm tinh tế vào bài hát. Điều này thường xảy ra ở các quốc gia đa ngôn ngữ có cùng các yếu tố ở các quốc gia nổi tiếng.
Cả hai phương pháp dịch hát đều có điểm mạnh. Dịch từ đối từ là cách dịch dễ nhất và dịch thơ ca là cách dịch lôi cuốn và thu hút người nghe. Khi kết hợp cả hai cách dịch này, bài hát sẽ đảm bảo được lời bài hát truyền tải đúng theo nghĩa gốc và vẫn khớp với giai điệu bài hát. Để biết và vận dụng được cách kết hợp này, hãy liên hệ với JFL chúng tôi nhé ! (tesolcourse.edu.vn)
Lược dịch từ Polilingua bởi Minh Thư
