Theo bạn, dạy học là một công việc, một chuyên môn hay một nghề? Và đâu là sự khác biệt của các khái niệm này?
30 năm trước, giáo viên được xem là một nghề nghiệp cao quý được nhiều người kính nể. Hiện nay vì nhiều lý do khác nhau, dù giáo viên vẫn đang làm việc với một nghề nghiệp chân chính, cách xã hội nhìn nhận họ đã không còn như xưa, và bản chất công việc dạy học cũng đã thay đổi. Sau đây tôi xin đưa ra một vài mẹo vặt vừa cũ vừa mới để những giáo viên trẻ có thể tiếp cận công việc một cách chuyên nghiệp hơn cũng như có một sự nghiệp suôn sẻ.
1.Quan tâm đến bản thân
Việc này nghe thì dễ hơn là làm vì để nghỉ ngơi đầy đủ và giữ cho tâm trạng vui vẻ còn phụ thuộc vào cách bạn đối phó với căng thẳng và lo âu trong cuộc sống. Đi ngủ đúng giờ cũng sẽ giúp cải thiện kỹ năng giải quyết vấn đề và sức khỏe của bạn. Ai trong chúng ta cũng đều hiểu cảm giác bực bội, khó chịu, mất tập trung và lừ đừ khi đứng lớp lúc mệt mỏi. Tôi thì hay đi lại trong lớp liên tục để tỉnh táo và tập trung hơn.
Không chỉ ngủ đủ mà giấc ngủ ngon cũng rất quan trọng. 1 giờ trước khi đi ngủ, hãy tắt hết mọi thiết bị điện tử do màn hình sáng là thủ phạm của giấc ngủ kém chất lượng. Tránh ăn vặt muộn vào buổi tối và hạn chế hút thuốc. Nếu bạn đã thực hiện gần hết những điều này, hãy thực hiện thêm mục tiếp theo.
2. Thiền
Xã hội phương tây đang từ từ học hỏi phương pháp phục hồi năng lượng cho cơ thể, trí óc và giảm lo âu, xao nhãng từ ngàn xưa này. Buổi sáng, chiều, nghỉ trưa, tan ca, chỉ từ 10 phút là có thể thiền được. Những người hay thiền thì ít nổi nóng, hay cười nhiều hơn, dễ tha thứ và ít lo nghĩ hơn. Họ cũng dễ chấp nhận đổi thay và có một cuộc sống xã hội, gia đình êm đềm hơn.
Thiền sẽ giúp giáo viên dễ chấp nhận những khó khăn, thử thách của nghề, từ đó giải quết mọi chuyện êm xuôi hơn. Tôi tự cảm thấy bản thân đã ít xao nhãng hơn cũng như nói chuyện thêm hài hước kể từ khi thiền thường xuyên. Đây là 1 hoạt động mang tính cá nhân cao nhưng lợi ích thì không thể bàn cãi.
Sau đây là các bước cơ bản để tiến hành thiền:
- Tìm một nơi yên tĩnh, dùng gối hoặc đệm để ngồi xếp bằng. Ngồi im, không cụng cựa.
- Thở ra hít vào sâu, tập trung vào từng luồng hơi một. Cảm nhận nhưng đừng cử động.
- Khi có suy nghĩ thoáng qua, cố không bận tâm vì chúng.
- Giữ tư thế càng lâu càng tốt, sau đó từ từ đứng dậy.
- Tập thể dục thường xuyên
Mỗi tuần hãy cho tim hoạt động ít nhất ba lần: bơi, quần vợt, bóng rổ, đi bộ hoặc đi dạo, hít đất hoặc tham gia lớp thể thao. Bộ não tiết ra các chất giúp tỉnh táo, yêu đời khi bạn tập thể dục nên hoạt động cơ thể thường xuyên là rất quan trọng với những người làm việc chuyên môn. Bạn cũng sẽ sở hữu cơ thể đẹp hơn và cảm thấy tự tin hơn.
3. Ghi chú những gì quan trọng
Trong một ngày làm việc, ghi lại tất cả những gì bạn thấy cần thiết: những thắc mắc của học sinh, ý tưởng cho hoạt động, nhắc nhở về cuộc họp. Bạn cũng có thể dùng thiết bị điện tử, nhưng tôi ưa cổ điển hơn.
4. Chuẩn bị kỹ trước khi lên lớp
Mỗi lớp bạn dạy nên có các chỉ tiêu riêng, dù đó chỉ là các mục tiêu đơn giản. Đừng xem lớp học như một sản phẩm sư phạm khô cứng mà hãy cho người học thấy bạn muốn họ đạt được những gì. Hãy nghỉ thử xem học sinh của bạn cần học được điều gì? Họ hay mắc những lỗi gì? Kỹ năng gì cần được cải thiện?
Những bài kiểm tra thì chỉ có thể chứng minh được năng lực của một số cá nhân do đặc thù của kiểu đáp án đóng. Những người học thích tư duy, sáng tạo, thể hiện bản thân sẽ không làm tốt kiểu bài như vậy. Người giáo viên trải qua hàng trăm giờ đồng hồ với học sinh mình thì có thể đánh giá từng học sinh tốt hơn bất kì bài kiểm tra nào khác.
Những thông tin về người học kết hợp với kết quả kiểm tra sẽ hình thành giáo án của bạn. Ví dụ, khi học sinh của bạn làm đúng những bài trắc nghiệm về câu điều kiện, một bài nói sử dụng câu điều kiện sẽ chứng minh xem họ đã thực sự thành thục chưa, vì kiến thức không chỉ thể hiện qua những câu trắc nghiệm mà qua khả năng sử dụng ngôn ngữ.
Việc lên kế hoạch giúp bài giảng không bị ngắt đoạn và quỹ thời gian sẽ được phân bố hợp lý, làm giáo viên tự tin hơn khi đứng lớp, tương tự như việc lái xe sử dụng định vị toàn cầu thì dễ hơn là nhớ tên đường.
5. Hãy sáng tạo
Dù cho sách giáo khoa, sách tham khảo có hay thì người viết sách cũng không soạn sách dành riêng cho lớp của bạn. Khi đến Trung Quốc vào năm 2000 và lật ra những quyển sách dạy tiếng Anh không xài được, tôi đã quyết định tự tìm tòi các nguồn khác. Với Internet và sự giúp đỡ của các giáo viên nước ngoài cũng như bản xứ, tôi tổng hợp được những bài tập vui nhộn và thực tiễn với học sinh của mình hơn, cho phép tôi sử dụng cách giảng dạy thiên về giao tiếp hơn. Dần dà thì tôi tự thêm tài liệu mình soạn vào: những đoạn bài đọc nhỏ về tình hình thế giới, trò chơi ô chữ, bài tập sửa lỗi sai (khá hài hước), hoạt động tranh luận, viết sáng tạo, nói chung cái gì cũng có.
Thỏa sức sáng tạo là một trải nghiệm tuyệt vời, hãy tự xây dựng bài học dành riêng cho học viên của bạn thay vì phụ thuộc vào sách giáo khoa. Mỗi học sinh sẽ có nhu cầu, năng lực khác nhau, bạn nên dựa vào đó để sáng tạo bài dạy của mình.
6. Chuyên nghiệp, đừng thiên vị
Tôi xin nói thẳng: không có học sinh hư, và bạn có quyền nghĩ tôi thiếu thực tế nhưng thực sự việc gán ghép chữ Hư cho một lớp hay một cá thể đều sai. Bạn có thể thấy một học sinh phản ứng chậm, không tập trung hoặc nô nghịch với bạn, nhưng tôi không nghĩ rằng học sinh này không chấn chỉnh được (trừ những trường hợp liên quan đến bệnh lý) với sự nghiêm túc với nghề, bình tĩnh và kiên nhẫn của giáo viên.
Mặt khác, ưu ái một vài học sinh quá mức cũng không chấp nhận được. Tôi hay thấy rùng mình khi đồng nghiệp tôi gọi học sinh này ngoan, học sinh kia hư, em này dốt em kia giỏi như thể chúng được phân chia giai cấp. Mỗi em, dù có gia cảnh, trình độ, sở thích và thái độ khác nhau đều có khả năng trở thành một học sinh xuất sắc theo cách riêng của mình.
7. Không nổi nóng
Đôi khi bạn dành vài giờ để chuẩn bị một hoạt động và học sinh chỉ lo nói chuyện, mất trật tự và không quan tâm tới hướng dẫn của bạn. Bạn có thể nổi nóng, đổ lỗi chúng và quát tháo, nhưng đừng. Một vài giáo viên ưa răn đe nghiêm khắc, tôi thì không.
Với nhiều nền văn hóa, khi nổi nóng nghĩa là bạn đã thất bại: mất tự chủ là thất bại lớn nhất và không ai tôn trọng người thiếu tự chủ. Dù người nào có lỗi thì việc cần làm nên làm là thể hiện sự thất vọng bằng cách nói chuyện riêng với họ. La hét chỉ làm họ càng thêm bực tức với bạn mà thôi. Với học sinh thì điều này càng đúng: tôi không nghĩ là tôi đã cố gắng vì giáo viên la mắng, mà toàn ngược lại.
8. Tự đánh giá bản thân
Khi học sinh đã ra khỏi lớp là thời gian lý tưởng để bạn tự nhìn nhận tiết dạy của mình: lớp có đạt được mục tiêu đề ra không? Không khí lớp như thế nào? Mọi người có cơ hội nói không? Những câu hỏi như vậy sẽ đóng góp rất nhiều để cải thiện giáo án buổi sau: bạn còn thiếu tố chất gì? Mọi câu hỏi trong bài đã được giải đáp chưa? Bạn phân bổ thời gian có hợp lí không? Ghi chú lại những khúc mắc này và cố giải quyết chúng vào buổi học sau.
9. Học hỏi đồng nghiệp
Dù cho có dạy cả đời thì những người chung nghề vẫn có những kinh nghiệm quý báu để chỉ bảo cho bạn. Không phải lời khuyên nào cũng áp dụng được cho bạn và đôi khi bạn có thể bất đồng, tuy nhiên chính vì vậy mà công cuộc trao đổi phương pháp giảng dạy, đánh giá luôn được diễn ra. Đừng ngại tham khảo những người ít kinh nghiệm hơn vì họ được đào tạo với những kiến thức mới và thường có nhiều ý tưởng hay. Mặt khác giáo viên lớn tuổi thì có kinh nghiệm rèn kỷ luật, quản lý lớp. Đồng thời đừng ngại ngần đưa ra những kinh nghiệm của bản thân vì chính cuộc trao đổi sư phạm này mới có giá trị giúp giáo viên nâng cao trình độ đứng lớp.
Cuối cùng, hãy nhớ là luôn có trạng thái lạc quan, không lo âu, luôn chuẩn bị kỹ lưỡng mọi mặt. Đó là chìa khóa cho đời sống chuyên môn hiệu quả, thoải mái.
Tham khảo khóa học TESOL tại đây.
